Spotkanie on-line wokół książki Jana Pomorskiego: „Homo Metahistoricus. Studium sześciu kultur poznających historię”, organizowane w ramach cyklu otwartych debat i seminariów humanistycznych portalu ohistorie.eu.

Portal ohistorie.eu serdecznie zaprasza na pierwsze spotkanie on-line organizowane w ramach cyklu otwartych debat i seminariów humanistycznych. Przedmiotem dyskusji będzie książka Jana Pomorskiego pt. „Homo Metahistoricus. Studium sześciu kultur poznających historię”,

W dyskusji udział wezmą:
prof. Krzysztof Zamorski (UJ), prof. Rafał Stobiecki (UŁ) oraz prof. Jan Pomorski (UMCS). Panel poprowadzi prof. Maria Solarska (UAM).

Termin spotkania: 12 czerwca 2020 r., godz. 17:00.

Transmisja będzie dostępna na profilach społecznościowych portalu Ohistorie.eu oraz na kanale YouTube pod tym linkiem.



Słowa od Autora:


Niniejsza monografia to opowieść o moich subiektywnych spotkaniach z sześcioma kulturami poznającymi historię, sygnowanymi nazwiskami Jerzego Topolskiego, Zdzisława Cackowskiego, Krzysztofa Pomiana, Marca Blocha, Timothy’ego Snydera i Andrzeja Nowaka. To kultury poznające, w które ci wybitni humaniści są uwikłani, a nie oni sami, są tu przedmiotem badania. Chodzi o chwycenie i zrozumienie tego, co te kultury miały bądź mają nam poznawczo do zaoferowania. Każda z nich jest inna, ponieważ wyrastają z odmiennych doświadczeń i różne są konteksty historyczne, w jakich przyszło im funkcjonować. Witold Kula pisał swego czasu, że „u narodzin historii leży potrzeba poznania i jakiegoś zrozumienia innych. Leży potrzeba i wola koegzystencji”. Dotyczy to także historiografii, która jest – zgodnie z przyjętą w tej książce tezą – autorefleksją pokolenia, zapisem jego samowiedzy o tym, jak człowiek tworzył dzieje, utrwalonym w postaci tekstów historiograficznych. Tekstów, dodajmy, które są wynikiem specyficznej refleksji nad przeszłością, historią i historiografią; ich twórcą jest właśnie tytułowy homo metahistoricus.


O książce:

Profesor Jan Pomorski jest jednym z najwybitniejszych współczesnych polskich metodologów historii, który od kilku dziesięcioleci zajmuje się badaniem kulturowych fundamentów oraz epistemologicznych i metodologicznych aspektów funkcjonowania nauki historycznej. W swojej najnowszej monografii: Homo Metahistoricus. Studium sześciu kultur po­znających historię, Lublin 2019, ss. 475 wskazuje na dwie postawy wobec rzeczywistości historycznej. Pierwsza to postawa sprawcy historii (homo historicus), który działając indywidualnie i zbiorowo bierze udział w tworzeniu dziejów. Druga to postawa reflektującego nad własną historią (homo metahistoricus), który jako podmiot indywidualny lub zbiorowy prowadzi namysł nad własną przeszłością i przejawami jej obecności we współczesności. Druga postawa pozostaje wobec pierwszej w relacji poznawczej. I to ona stanowi główny przedmiot namysłu Jana Pomorskiego w jego książce. Autor uważa ją za niezwykle ważną ze względu na to, iż to dzięki niej przygodne zdarzenia z przeszłości zostają wyróżnione jako istotne i stają się wydarzeniami historycznymi.

Ustanowienie owych przygodnych zdarzeń jako wydarzeń historycznych dokonuje się na poziomie ich reprezentacji, bez których zaistnienie tego, co historyczne, a więc przemijające, nie byłoby możliwe. Owe przyjmujące postać historiografii reprezentacje będące przejawami i efektami refleksji nad własną przeszłością są uwikłane w szereg społecznych kontekstów – kultur poznających charakterystycznych dla swojego miejsca i czasu. To powoduje, że różne historie (historiografie) tworzą rozmaite przedmioty badania i poznania oraz kreują odmienne, często niewspółmierne wobec siebie, obrazy przeszłości. Dlatego Autor uważa, że  historiografia nie jest dostarczycielką wiedzy o przeszłości, jak często błędnie bywa traktowana, a jedynie autorefleksją współczesnych, zapisem ich samowiedzy kulturowej utrwalonej w formie narracji historycznych. Stąd pojawia się potrzeba refleksji nad samą historiografią – konieczność autorefleksji. Historiografia reflektująca samą siebie staje się formą autorefleksji kultury poznającej, dzięki czemu pozwala uświadomić sobie własną historyczność i kontekstualność. Jest to poznawczo ważne dlatego, że historiografia, będąc z jednej strony zdaniem sprawy z tego, jak współcześni poznawczo radzili sobie z własną przeszłością, jednocześnie kształtuje umysły ludzi jako sprawców historii – twórców dziejów, przez co może wpływać na ich bieg.

Z powyższych powodów Jan Pomorski w swojej książce zgłębia sześć przypadków – kultur poznających – sygnowanych nazwiskami wybitnych historyków: Jerzego Topolskiego, Zdzisława Cackowskiego, Krzysztofa Pomiana, Marca Blocha, Ti­mothy’ego Snydera i Andrzeja Nowaka. Każda z nich jest inna, ponie­waż wyrastają z odmiennych doświadczeń i różne są konteksty historyczno-kulturowe, w jakich przyszło im funkcjonować. Autor koncentruje się na uchwyceniu i zrozumieniu tego, co te kultury miały bądź mają nam współczesnym poznawczo do zaoferowania. Pokazuje nie tylko, jak owe kultury poznawczo radzą sobie z oswajaniem przeszłości, ale także jak mogą wpływać na umysły ludzi i tym samym zwrotnie kształtować współczesny bieg dziejów.

Książka Jana Pomorskiego Homo Metahistoricus. Studium sześciu kultur po­znających historię nie jest adresowana jedynie do teoretyków i metodologów historii. To fascynująca intelektualna podróż po meandrach współczesnej historiografii, która uświadamia nam jak ważna jest autorefleksja w praktyce badawczej historyków. To książka, która niezwykle inteligentnie zachęca do praktykowania autorefleksji.       

Piotr Witek     


Pobierz PDFDrukuj tekst