Ludowa historia Polski – parergony, międzyprzestrzenie, perspektywy odkrywane

Portal ohistorie.eu zaprasza na relację wideo ze spotkania on-line z Przemysławem Wielgoszem, dziennikarzem, publicystą, redaktorem naczelnym polskiej edycji „Le Monde diplomatique”, inicjatorem projektu „Ludowa Historia Polski”, organizowane w ramach cyklu otwartych debat i seminariów humanistycznych.

Spotkanie odbyło się: 22 stycznia 2021 r, godz. 16:00.


Rozmowę poprowadziła dr hab. Ewa Solska (UMCS, ohistorie.eu)

Ludowa historia Polski – parergony, międzyprzestrzenie, perspektywy odkrywane

Historia ludowa jako nowa
orientacja w naukach humanistycznych i wieloaspektowe zjawisko w przestrzeni public history stanowi przesłankę pierwszego
z cyklu naszych spotkań poświęconych tematyce dość rozlegle już eksplorowanej. Przy
czym punktem wyjścia jest tu nowa seria warszawskiego Wydawnictwa RM
realizowana w ramach projektu „Ludowa Historia Polski”, który będzie przedmiotem
rozmowy z Przemysławem Wielgoszem – redaktorem merytorycznym serii. Otwiera ją książka Michała Rauszera Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich;
kolejnym tomem jest opracowanie Śladami Szeli czyli diabły polskie Piotra
Korczyńskiego.


Z noty wydawniczej:

„W
ostatnich latach coraz częściej badacze społeczni skupiają się na doświadczeniu
grup wcześniej nieobecnych w dominujących narracjach historycznych w Polsce.
Powstają studia nad pańszczyzną, poddaństwem i oporem wobec tych reżimów
podporządkowania, tematem analiz staje się chłopskość, zarówno jako
doświadczenie, forma tożsamości, temat literacki jak i przedmiot pamięci. Seria
Ludowa Historia Polski tworzy przestrzeń, w której autorzy dążą do odzyskania i
oddania sprawiedliwości podmiotowości swoich bohaterów w formule zbliżonej do
reportażu historycznego”.

Taka formuła wszakże zbliża nas do przestrzeni konsilienckiej, gdzie spotykamy dyskursy zaangażowane w odkrywanie historii pomijanych i odzyskiwanie przemilczanych głosów jej świadków. Wynajdywanie tej przestrzeni to jedno z pilnych społecznych zadań współczesnej humanistyki, zaś historia ludowa stanowi tu specyficzny, a zarazem nieodzowny trop, wart zatem wielostronnego rozpoznawania.  


Na
poczet rozmowy z Przemysławem Wielgoszem przedstawiam zarys „mapy zdarzeń” w
obecnej przestrzeni dyskursu Ludowej Historii Polski. Są to konsekwentnie okolice
parergonów, międzyprzestrzeni i odkrywanych perspektyw – bliżej peryferii niż
superwęzłów „sieci” rozmaitych nurtów i zwrotów w polskiej humanistyce. To na
peryferiach wszakże zaczyna się innowacyjny ferment.

Potraktujmy
ten diachroniczny wykaz jako zapowiedź tworzenia otwartego repozytorium, które
powinno być systematycznie dopełniane / uzupełniane w trybie crowdsourcingu (również z kontekstowym rozszerzeniem w
stronę historii ludowej w skali globalnej). Zapraszamy do działania – tytuły książek, projektów wydarzeń prosimy
zamieszczać na naszym facebooku i twitterze w komentarzach pod rozmową z
Przemysławem Wielgoszem oraz przesyłać na naszą skrzynkę mailową:  ohistorie@zoho.eu.

Ewa Solska

Od roku 2000 –

Rozruch w dyskursie nowej humanistyki w
Polsce: kurs z metahistory;
przecieranie tropów rewizjonizmu metodologicznego

Inna
nowoczesność
. Pytania o
współczesną formułę duchowości
(2000), Duch
powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia
(2004) i Romantyzm, niedokończony projekt. Eseje (2008) Agaty Bielik-Robson,

Sąsiedzi (2001) Jana Tomasza Grossa,

Barbarzyńska
Europa
(2004) Karola Modzelewskiego,

Chłopi i pieniądze na przełomie
średniowiecza i czasów nowożytnych
(2008) Piotra Guzowskiego,

Fantomowe ciało
króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą
(2011) Jana Sowy,

Prześniona
rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej
(2014)
Andrzeja Ledera.

& Zwrot ludowy – rozruch operacjonalizacyjny
w perspektywie mikrohistorycznej

Zarobić na duszne zbawienie. Religijność
chłopów małopolskich  od połowy XVI do
końca XVIII wieku
(2001);
Upodobanie. Małżeństwo i związki
nieformalne na wsi polskiej XVII – XVIII wieku
(2012) Tomasza Wiślicza

Od 2011  – formacyjne zdarzenia w sferze public humanities

Spektakl
W imię Jakuba S.  (2011) Pawła Demirskiego w reżyserii Moniki
Strzępki,  

R.U.T.A.
(2011) – projekt muzyczny zespołu zainicjowany przez Macieja Szajkowskiego
(Kapela ze Wsi Warszawa) – pierwszy album: 
Gore – pieśni buntu i niedoli XVI
– XX wieku,

2015

Film
dokumentalny Niepamięć w reżyserii Piotr
Brożka,

Halka/Haiti
18°48’05″N 72°23’01″ W
– projekt C.T. Jaspera i Joanny Malinowskiej na Biennale
Sztuki w Wenecji (Pawilon Polski),

Pomnik chłopa Daniela
Rycharskiego,

Mit Galicji – wystawa w
Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie.

& Tropy literackie

Guguły (2014) Violetty Grzegorzewskiej,

Skoruń (2015) Macieja Płazy,

Podkrzywdzie (2015) Andrzeja
Muszyńskiego,

Galicyjanie (2016) Stanisława
A. Nowaka.

Od
2016 – wielopoziomowe / wielokontekstowe ruszenie w dyskursie historii ludowej
w Polsce

Polskie wydanie Ludowej
Historii Stanów Zjednoczonych. Od roku 1492 do dziś
Howarda Zinna (1980),

Wykluczeni Artura
Domosławskiego – rozszerzenie  rozprawy
Zinna o historie ludzi globalnego Południa,

Kobiety z marmuru. Robotnice w Polsce w
latach 1945-60

Natalii Jarskiej,

Bieżeństwo 1915 – zapomniani uchodźcy
Anety Prymaki-Oniszk

(rok wcześniej wychodzi w języku polskim księga-album Doroteusza Fionika Bieżeństwo. Droga i powroty. 1915-1922),

Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i
plebejskie doświadczenie polityczne
Wiktora Marca,

Chory człowiek jest wtedy, jak coś go
boli. Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi polskiej po 1945
roku
  Eweliny Szpak,

Odzyskać pracę /
Ludowa historia Polski
, „Czas kultury” 3/2016

2017

Chłopskość „Teksty Drugie”  6/2017,

„Ludowa
historia Polski – odzyskiwanie głosu”, debata w Centrum Sztuki Współczesnej na
Zamku Ujazdowskim w Warszawie

Seminaria
„Ludowa historia Polski” w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku  – trzy odsłony

Spektakl
Klątwa  Oliviera Frljića

Nie hańbi Olgi Gietkiewicz –
reportaż z polskiego rynku pracy po przełomie 1989

2018

Służące do wszystkiego Joanny
Kuciel-Frydryszak,

Anioł w domu, mrówka w fabryce Alicji
Urbanik-Kopeć,

Przemilczane: seksualna praca przymusowa w
czasie II wojny światowej
Joanny Ostrowskiej

Urobieni. Reportaże o pracy Marka Szymaniaka

Polskie
wydania

Rewolucja kulturalna. Historia narodu 1962-1976
Franka Diköttera  

Chiny w dziesięciu słowach Yu Hua

Ludowa Historia Francji Gérarda Noiriela [w] „Le Monde diplomatique”
– edycja polska 8/2018

XVIII Kongres Obywatelski, sesja: „Zrozumieć i
docenić polską chłopskość”

2018 – 2020 trzy sezony projektu „Ludowa Historia Polski”
zainicjowanego przez Przemysława Wielgosza („Le Monde diplomatique” – edycja
polska) z udziałem Strefy WolnoSłowej i Teatru Powszechnego. Projekt w kontynuacji

2019

Aleja Włókniarek Marty Madejskiej,

Baśń o wężowym sercu albo słowo wtóre o
Jakóbie Szeli

Radka Raka,

Śląsk zbuntowany Dariusza Zalegi

Homo movens. Mobilność chłopów w regionie
krakowskim XVI – XVIII wieku
Mateusza Wyżgi.

Początek
strukturyzacji nowego nurtu badań w polskiej humanistyce

29 listopada 2019 konferencja „Jak i po co pisać
dzieje tych, którym odmówiono przeszłości. Idee, strategie, praktyki badawcze”.

Organizatorzy:
Instytut Badań Literackich PAN, Le Monde Diplomatique – edycja polska, Strefa
WolnoSłowa.

 2020

Cięcia. Mówiona historia transformacji Aleksandry Leyk i
Joanny Wawrzyniak,

Początek
serii „Ludowa Historia Polski” Wydawnictwa RM, pod redakcją merytoryczną
Przemysława Wielgosza:

Bękarty pańszczyzny. Historia buntów
chłopskich
Michała Rauszera,

Śladami Szeli czyli diabłu polskie
Piotra Korczyńskiego,

„Wszyscy
jesteśmy ze wsi”  – podcast o kulturze i
historii Wsi Stowarzyszenia Folkowisko

Ludowa
Historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania
Adama Leszczyńskiego

Zapowiedzi książkowe na pierwszą połowę
roku 2021

Chamstwo. Ludowa Historia Polski Kacpra
Pobłockiego (w serii Wydawnictwa RM),

Siła podporządkowanych. Antropologia
chłopskiego oporu czasów pańszczyzny XVI – XIX wieku
Michała Rauszera (rozprawa
naukowa)

Przypominam
o Radiowym Centrum Kultury Ludowej w Polskim Radiu, działającym od 1994 roku,
zwłaszcza o cyklicznej audycji „Źródła – magazyn kultury ludowej w radiowej
„Dwójce”, cyklu płytowym „Muzyka Źródeł” i Festiwalu Folkowym Polskiego Radia
„Nowa Tradycja” (organizowanym przez RCKL od 1998 r.)  

Polecam
lekturę:

There There (Nigdzie indziej) Tommy’ego Orange’a,

Kolej podziemna. Czarna krew Ameryki Colstona
Whiteheada,

Zbieranie kości Jesmyn Ward,

27 śmierci Toby’ego Obeda Joanny Gierak-Onoszko,

Czarownice. Niezwyciężona siła kobiet Mony Chollet,

Nurt
slave narrative (w tym: Wyznania Nata Turnera Williama
Styrona)