Wycinanki (101)

WOJCIECH WRZOSEK

Wycinanki (101)

Der Weg zurück



Wspomnienie dojmującego przeżycia bohatera Na Zachodzie bez zmian odnajdujemy tu w Drodze powrotnej, kiedy przypomina sobie o nim w rozmowie z matką:
„Dopiero teraz przypominam sobie, co powiedziałem w półśnie. Wstydzę się, że zdarzyło mi się to właśnie wobec matki. – E, to mi się tak tylko wypsnęło – usprawiedliwiam się. – Trzeba się najpierw przyzwyczaić do tego, ze się już nie jest w polu. Tam się mówiło twardym językiem, mamo. Twardym, ale szczerym. Przygładzam sobie włosy i zapinam kurtkę munduru. Szukam papierosów i spostrzegam przy tym, ze matka wciąż na mnie patrzy i że jej ręce drżą. Zdziwiony przystaję. – Ależ mamo – powiadam i obejmuję ją ramieniem – to przecież nic strasznego. Żołnierze są już tacy!
– Tak, ja to wiem – odpowiada – ale że i ty także…
Śmieję się. Naturalnie, że i ja także! – chcę zawołać; ale nagle milknę i opuszczam dłoń z ramienia matki; coś mną wstrząsnęło. Siadam na kanapie, by doprowadzić do ładu myśli.  Przede mną stoi stara kobieta, na twarzy jej maluje się lęk i troska. Założyła spracowane ręce, na których pod pomarszczoną skórą nabrzmiewają błękitnawe żyły, ręce, które tyle napracowały się dla mnie. Nigdy dotychczas tego nie zauważyłem. Przedtem w ogóle nie zauważałem bardzo wielu rzeczy, byłem przecie za młody, ale teraz pojmuję, dlaczego dla tej wątłej, stroskanej kobiety jestem czymś innym niż wszyscy żołnierze świata; jestem dzieckiem. Pozostałem nim dla niej zawsze, nawet w mundurze żołnierza. Wojna była dla niej tylko kłębowiskiem krwiożerczych bestii, które czyhały na Zycie jej dziecka. Ale nigdy nie przyszło jej na myśl, że to jej ukochane dziecko było taka samą bestią dla dzieci innych matek.
Przenoszę wzrok z jej rąk na moje. Tymi rękami w maju 1917 roku zakłułem Francuza. Krew bluzgała mi wstrętną, gorącą falą po palcach, gdy w nieprzytomnej trwodze i wściekłości zadawałem wciąż nowe ciosy. Potem chwyciły mnie wymioty i całą noc przepłakałem. Dopiero nad ranem Adolf Bethke zdołał mnie pocieszyć i uspokoić. Miałem wówczas osiemnaście lat i był to pierwszy atak, w jakim wziąłem udział.  Powoli odwracam dłonie. W czasie wielkiej próby przełamania frontu z początkiem lipca zastrzeliłem tymi rękami trzech ludzi. Przez cały dzień wisieli w zasiekach drutu kolczastego (…). A teraz siedzę tu obok matki, która ma łzy w oczach, gdyż nie może pojąć, jak mogłem stać się tak brutalny, by używać nieprzyzwoitych wyrażeń!…[1]

 

„Najłatwiejszą jednak rozkoszą w życiu jest żarcie. Postanawiamy przeto przedsięwziąć wyprawę po prowianty. Kartki żywnościowe wyznaczają na głowę tygodniowo: 250 gramów mięsa, 20 gramów masła, 50 gramów margaryny, 100 gramów kaszy i trochę chleba. Tym się nikt nie naje!
Wieczorem i w nocy zbierają się poszukiwacze prowiantów na dworcu, aby wczesnym rankiem znaleźć się na wsi. Wyjeżdżamy pierwszym pociągiem, aby nas nikt nie ubiegł. Szara nędza tłoczy się i kwasi w przedziale, gdy pociąg rusza. Wyszukujemy sobie jakiś zajadły kąt i rozdzielamy się na oddzielne dwójki, by systematycznie obrobić cała okolicę. Nauczyliśmy się wychodzić na patrol!
Ja idę z Albertem. Przychodzimy do rozległej zagrody. Na podwórzu kurzy się z kupy gnoju. Krowy rzędem stoją w oborze. Wita nas ciepły zapach stajni i mleka. Kury gdaczą. Spoglądamy na nie pożądliwie, ale panujemy nad sobą, gdyż w szopie są ludzie. Pozdrawiamy ich. Nikt nie zwraca na nas uwagi. Przystajemy. Wreszcie jakaś baba drze się: Wynoście się stąd do diabła, dziady zatracone![2]
Jeden z żandarmów uważa, by nikt nie uciekł, drugi rewiduje. Są to przeważnie kobiety, dzieci, starcy. Większość stoi zrezygnowana i milczy. Wszyscy ludzie przywykli do takich scen i nigdy tak w zupełności nie wierzyli w to niesłychane szczęście, ze uda im się faktycznie przemycić do domu pół funta masła.[3]
– Stać! Co pani ma tutaj? –wskazuje na spódnicę – wyjąc wszystko!
Baba kamienieje i blednie.
– Żywo! Raz, dwa!
Kobieta wyciąga spod spódnicy połeć słoniny. Żandarm odkłada go na bok – To by było smaczne, co? – Kobieta nie rozumie jeszcze i próbuje sięgnąć po słoninę – Przecież zapłaciłam za to! Ostatni grosz wydałam (…)
Pierwsza kobieta rezygnuje już z jaj, ale błaga o słoninę – Chociaż słoninę niech pan odda! Co powiem w domu? Przecież to dla dzieci![4]
Młoda dziewczyna, na którą przychodzi kolej, połyka, żre kawałami masło, usta ma całe umazane tłuszczem, oczy wychodzą jej na wierzch, ale nie przestaje jeść, tym sposobem przynajmniej cos uratuje, zanim jej odbiorą resztę. Nie wyjdzie jej to na zdrowie, za chwilę zrobi się jej niedobrze i dostanie biegunki.”[5]
Krótko po ukazaniu się tej kontynuacji Na zachodzie bez zmian wyjechał Remarque do Szwajcarii.
Po dojściu Hitlera do władzy, książki Remarque`a znalazły się wśród tych symbolicznie spalonych na uniwersytecie berlińskim jako „politycznie i moralnie nieniemieckie”.[6]
Zamieszał na stałe w Casa Monte Tabor dopiero w 1948.[7] Pochłaniała go Ameryka i historyczny sukces powieści, kolejne książki, scenariusze, ekranizacje[8].


[1] E. M. Remarque, Droga Powrotna, przełożył Ludwik Szczepański, czytelnik, Warszawa 1993, s. 98-99.; wyróżniam fragment nawiązujący do  fragmentu z Na Zachodzie bez zmian, który cytowałem w Wycinanki (100).

[2] Tamże, s. 113.

[3] Tamże, s. 116.

[4] Tamże.

[5] Tamże, s. 117.

[6] W: Henry C. Meyer, wyd. i oprac.., The Long Generation, Nowy York 1973, s. 221 cyt za: Modris Eksteins, Święto wiosny. Wielka wojna i narodziny nowego wieku, przeł. Krystyna Rabińska, PiW, Warszawa 1996, s. 334.

[7] https://www.youtube.com/watch?v=2vy7R1N8yPA; nomen omen: od 1949 w Związku Radzieckim objęto je zakazem publikacji.

[8] https://www.findagrave.com/cemetery/639471/cimitero-di-ronco-sopra-ascona; https://hls-dhs-dss.ch/it/articles/011946/2007-12-13/




Wycinanki (100)

WOJCIECH WRZOSEK

Wycinanki (100)

Im Westen nichts neues. (Na Zachodzie bez zmian. cz. II)



Wyciąłem fragment naturalistycznego kadru ze słynnej powieści Ericha Marii Remarque`a  Na Zachodzie bez zmian. Wybrałem,  zachęcając do wzbogacenia dzisiejszej wyobraźni czym może być wojna. I czym od roku w istocie może być to barbarzyństwo, które toczy się w Ukrainie. Od roku „Na Wschodzie bez zmian” . 
Narrator i główny bohater wyznaje:  „To pierwszy człowiek, którego zabiłem własnymi rękami, którego dokładnie mogę oglądać, którego umieranie moim jest dziełem. Katowi, Kroppowi i Mullerowi również zdarzało się widzieć ludzi trafionych przez siebie. Niejednemu przecie to się wydarza w walce wręcz. Ale każde westchnienie jego obnaża me serce. Ten umierający sprzymierzył się z godzinami, posiada niewidzialny nóż, którym mnie zakłuwa: czas i myśli moje.  Wiele dałbym za to, aby pozostał przy życiu. Jakże ciężko jest leżeć tu i widzieć go i słyszeć.  Po południu o trzeciej jest martwy. Oddycham z ulgą. Lecz tylko na krótko. Milczenie zdaje mi się wkrótce cięższe do zniesienia, niźli ów jęk. Pragnę iżby rzężenie znów się rozległo, kurczowe, zahamowane, raz cicho świszczące, a potem znów zachrypłe i głośne. To niedorzeczne co czynię. Ale muszę mieć jakieś zajęcie. Tedy raz jeszcze układam zmarłego, aby leżał wygodnie, chociaż nic już nie czuje. Zamykam mu oczy. (…) Żona jego z pewnością myśli teraz o nim; nie wie, co się wydarzyło. Wygląda tak, jak gdyby do niej pisywał – będzie jeszcze otrzymywała od niego przesyłki; jutro – za tydzień – być może jakiś list dostanie jeszcze za miesiąc. Będzie go czytać, a on w nim przemówi do niej.


(…) Milczenie jest coraz rozciąglejsze. Mówię i muszę mówić. Tedy przemawiam doń i jemu mówię. – Kolego, nie chciałem ciebie zabić. Gdybyś raz jeszcze tu skoczył, nie uczyniłbym tego, gdybyś i ty był rozsądny. Ale przedtem tyś był dla mnie tylko wyrachowaniem, które żyło w mym mózgu i wywołało decyzję –  zakłułem tę możliwość. Teraz dopiero spostrzegam, że jesteś człowiekiem takim, jak i ja. Myślałem o twoich granatach ręcznych, o twoim bagnecie i o twojej broni – teraz widzę żonę twoją i twoją twarz i to, co nam wspólne. Wybacz mi kolego. Zawsze spostrzegamy to za późno. Czemuż nie mówi się nam i nie powtarza ciągle, iż wy jesteście tacy sami nieboracy jak my, że matko i wasze tak samo się trwożą jak nasze, i że doznajemy jednakiej trwogi śmierci i jednakie mamy umieranie i jeden ból. – Wybacz mi, kolego, jakże też mogłeś być moim wrogiem. Gdybyśmy odrzucili tę broń i ten mundur, mógłbyś być równie dobrze mym bratem, jak Kat i Albert. Zabierz mi moje dwadzieścia lat, towarzyszu, i powstań – weź więcej, gdyż nie wiem już, co mam z nimi począć. (…)[1]
W swoim szkicu o Na Zachodzie bez zmian i karierze Remarque`a  kanadyjski historyk Modris Eksteins, w bogatym źródłowo, ale i manierycznym tekście,  konkluduje: „Dzięki Na Zachodzie bez zmian zagraniczni czytelnicy, jak sami przyznawali, dokonali wielkiego odkrycia, zobaczyli, że przeżycia wojenne żołnierza niemieckiego zasadniczo nie różniły się od przeżyć żołnierzy innych narodowości. Żołnierz niemiecki, jak się okazało, również nie chciał walczyć, gdy rozwiała się otoczka emocjonalna stworzona dla dekoracji przez opinię w kraju. Powieść Remarque`a uczyniła wiele dla podważenia opinii, iż Niemcy są „dziwni” i nie należy im ufać. Ponadto na Zachodzie bez zmian w popularnej formie głosiła to samo, co rewizjonizm historyczny osiągał w kręgach naukowych i politycznych: zachwiała poglądem o zbiorowej winie Niemców za wojnę. Lecz w tej rywalizacji również „sztuka” okazała się bardzie skuteczna od „historii”. Remarque w pojedynkę dokonał więcej niż wszyscy historycy rewizjonistyczni w Europie i Ameryce razem wzięci.[2] ”Filmowa wersja Na Zachodzie bez zmian, reżyserowana przez Lewisa Milestone`a dla Universal Studios, była udaną próbą przyjętą pełnymi zachwytu recenzjami. Premiera odbyła się w maju 1930 a Hollywood nagrodziło obraz najwyższym laurem, Nagrodą Akademii za najlepszy film 1930. Tymczasem w Berlinie, po kilku incydentach zakłócania projekcji przez nazistowskich chuliganów pod przywództwem Josepha Goebbelsa, w grudniu zdjęto film z ekranów, rzekomo dlatego, iż wypaczał obraz Niemiec, lecz w istocie dlatego – twierdzi Eksteins – że wywoływał kontrowersje zagrażające porządkowi i bezpieczeństwu wewnętrznemu.[3]
Odnotujmy, że gdy piszę te słowa ogłoszono, że najnowsza niemiecka ekranizacja powieści Remarque`a została zauważona przez krytykę.[4]


[1]  Erich Maria Remarque, Na zachodzie bez zmian…, s 5.

[2] Modris Eksteins, Święto wiosny…, s. 331-332.

[3] Tamże, s. 334. Autor odsyła do swojego tekstu: War,  Memory, and Politics: The Fate of the Film „All Quiet on the Western Front, Central European History, 13/I, marzec 1980, s. 60-82.

[4] W sobotę 19 lutego (tu chodziło o 19 stycznia 2023 roku – przyp. mój W.W.) Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych rozda po raz kolejny swoje nagrody w aż 25 kategoriach związanych z kinematografią. W tym roku na wielkiego wygranego typowany jest film wyprodukowany przez Netfliksa, będący adaptacją antywojennej powieści Ericha Marii Remarque. Na zachodzie bez zmian ma szansę na 14 statuetek. Film w reżyserii Edwarda Bergera miał swoją światową premierę 12 września ubiegłego roku i został bardzo ciepło przyjęty zarówno przez krytyków, jak i widownię. Obraz bardzo duży nacisk położył na pokazanie wojny taką jaką jest: brutalnej, bezsensownej, brudnej, obłudnej i pełnej ideologicznych pułapek. W ten sposób widowisko pozostało wierne pisanemu pierwowzorowi. Historia 17-letniego Paula Bäumera oraz jego przyjaciół miała wstrząsać i wstrząsa. Zresztą, sam Remarque wiedział o czym pisze, wszak sam był żołnierzem walczącym podczas I wojny światowej. https://techsetter.pl/bafta-2023-nominacje-na-zachodzie-bez-zmian; Film otrzymał także nominację do Oscara 2023 https://kultura.onet.pl/film/recenzje/na-zachodzie-bez-zmian-historia-sprzed-stu-lat-nabiera-zlowieszczej-aktualnosci/1tqe90z. 




Wojciech Wrzosek, Wycinanki. Zbiór felietonów, Poznań 2022

Wojciech Wrzosek, Wycinanki. Zbiór felietonów, Poznań 2022

Redakcja portalu ohistorie.eu ma przyjemność zaanonsować, że nakładem Wydawnictwa Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ukazała się znakomicie wydana książka prof. Wojciecha Wrzoska nosząca tytuł Wycinanki. Zbiór felietonów (Poznań 2022).

Zebrane w tomie felietony były pierwotnie publikowane na łamach portalu ohistorie.eu.

W poszczególnych tekstach Czytelnik znajdzie szereg niezwykle ważnych i interesujących zagadnień dotyczących nauki, historii, historiografii, filozofii, literatury, edukacji, polityki oraz tematów bieżących.


 


Ze wstępu:

Drohobycz, miasto Brunona Schulza. Początek lipca 2018 roku. Sceneria jak z polskiego filmu międzywojennego. Wzruszające obrazy kresowej polskości. Czułem się tam jak we Lwowie. Jakbym spędził tam latem bose dzieciństwo.

Późne wieczorne rozmowy. Komentujemy powstanie platformy ohistorie.eu. Koledzy z Lublina zachęcają do współpracy. Ja powiadam, że mógłbym co najwyżej obiecać felietony. Jeden na tydzień. Świetnie — podchwytują ideę młodzi z ohistorie.eu.

Niecałe trzy lata później napisałem pierwszy tekst. To ten pt. Egzamin „z Misia u Misia”. Po kilku zaledwie kolejnych otrzymałem wyrazy zachęty. Postanowiłem trwać przy tym do końca czerwca 2022 roku.

Jest ich w tym wydaniu blisko sto. Nazwę cyklu zapożyczyłem od mojego małego tomiku krótkich anegdot z życia akademickiego wydanego trzynaście lat temu. Własnym sumptem w numerowanym nakładzie przy pomocy Oficyny Wydawniczej Epigram. Nakład stu egzemplarzy rozdałem polskojęzycznym koleżankom i kolegom. W zaufaniu i z sympatii. W książeczce opisałem egzotyczne lub ekstrawaganckie zrządzenia losu.

Dzisiejsze Wycinanki to felietony poważne i cenzuralne. Jak zauważył jeden z kolegów — opowiadam w nich o sobie i historycznym myśleniu. Zgadzam się, także dlatego, że od lat podzielam następującą opinię Paula Veyne’a:

[…] Foucault (i myślę, że tak jest w przypadku wielu historyków) w rzeczywistości nie powiedział nic więcej niż to, o czym my wszyscy historycy myśleliśmy, a mianowicie wszystko jest historyczne, nic więcej.

Ostatnio obnoszę się z nią w postaci mniej więcej takiej: nic nie jest niehistoryczne lub nawet nic jest historyczne…

Ufam, że uda się czytelnikowi choć w części ze mną zgodzić.

Redakcja portalu ohistorie.eu zaprasza do lektury tomu prof. Wojciecha Wrzoska „Wycinanki. Zbiór felietonów”.


 




Wycinanki (99)

WOJCIECH WRZOSEK

Wycinanki (99)

Im Westen nichts neues. (Na Zachodzie bez zmian.)



W pamiętnym 2013 roku [1] odwiedzałem nabokowskie miejsca w Montreux i ożywiałem wspomnienia związane z autorem Lolity i Pnina [2]
Przyznaję, pojechaliśmy na Festiwal Jazzowy, a raczej – tym razem – na koncerty Prince`a.  Wiedziałem od dawna, że w tym szwajcarskim kurorcie pomieszkiwał wiele lat aż do śmierci Vladimir Nabokow, bohater mojej dojrzałości, włoskiej naukowej przygody. Kilka lat wcześniej, jeszcze w 1985 roku jego tłumaczenie Lolity służyło mi z polecenia moskiewskiej psycholingwistki jako samoucitel russkogo literaturnowo jazyka. [3]
Szwajcaria to także życiowy wybór mojej licealnej fascynacji Ericha Marii Remarque`a. Autor osławionego Na Zachodzie bez zmian, opuścił Niemcy w roku 1931,  po napisaniu Der Weg zurück.
Odwiedziliśmy więc Casa Monte Tabor oraz  Cimitero di Ronco gdzie spoczywa autor Drei Kamaraden.[4]  „A jak pięknie musi być u was! Jutro zobaczę, jak wygląda teraz Ticino. Bo jadę wygłosić odczyt w Locarno: cztery godziny to jedna z najdłuższych podróży, jakie można odbyć w tym kraju” – pisał Tomasz Mann. [5]  „Im Westen nichts Neues, Na Zachodzie bez zmian, Ericha Marii Remarque`a wydano po raz pierwszy w Berlinie staraniem oficyny Ullstein pod koniec stycznia 1929 roku. Dwadzieścia miesięcy później, w październiku 1930 roku, paryska „Nouvelles littéraires” nazwie Remarque`a „autorem, który dzisiaj ma najwięcej czytelników” [6]
„W ciągu trzech tygodni sprzedano 200 tysięcy egzemplarzy. Sprzedanie 20 tysięcy egzemplarzy w ciągu jednego dnia nie było niczym niezwykłym. Do maja sprzedano w Niemczech 640 tysięcy egzemplarzy. W pośpiechu przygotowano tłumaczenia angielskie i francuskie. Wydanie angielskie ukazało się w marcu, amerykańskie w końcu maja, a francuskie w czerwcu. Amerykański Klub Książki Miesiąca (Book-of-the Month Club) wybrał powieść Remarque`a jako swoją propozycje czerwcową i rozesłał 60 tysięcy egzemplarzy swoim subskrybentom. Brytyjskie Towarzystwo Książki (Book Society), odpowiednik amerykańskiego klubu „polecało” książkę swoim członkom. Do końca roku sprzedano w Niemczech blisko milion egzemplarzy, a drugi milion w Wielkiej Brytanii, Francji i Stanach Zjednoczonych łącznie. W Niemczech Ullstein, usiłując sprostać popytowi, zaangażował sześć drukarni i dziesięć zakładów introligatorskich. W listopadzie w Wielkiej Brytanii biblioteka publiczna Borrow ogłosiła swoim członkom, że Na Zachodzie…zarezerwowano na dwa lata z góry! W ciągu roku powieść przetłumaczono na dwadzieścia języków w tym chiński oraz esperanto, a Ullstein, podejmując niezwykłą inicjatywę reklamową, opracował nawet wersję w alfabecie Braille`a i rozesłał gratis wszystkim niewidomym weteranom, którzy złożyli zamówienie. Niemal z dnia na dzień utwór Remargue`a stał się, jak to ujął jeden z komentarzy, „powojennym fenomenem w dziedzinie handlu książką”. Zbyt słabo powiedziane. Sukces Remarque`a nie miał precedensu w całej działalności wydawniczej.” [7]
Choć autor deklarował: „ Książka ta nie ma być oskarżeniem ani też wyznaniem. Ma tylko podjąć próbę udzielenia wieści o pokoleniu, które wojna zniszczyła – nawet gdy uchroniło się przed jej granatami.”[8], upowszechniało się przekonanie, że to traktat antywojenny, pacyfistyczny, antyheroistyczny.


[1] Pamiętny, bo z okazji ukraińskiego wydania moich dzieł wybranych i tomu mojego mistrza odbyłem zimą 2013 roku pełną przygód podróż naukowo-promocyjną: Lwów, Kijów, Charków.

[2] Zob. historie.eu/Varia/Wycinanki(45-48); W. Wrzosek, Wycinanki. Zbiór felietonów, WH UAM, 2022, s. 25-46).

[3] Tamże.

[4]Erich Maria Remarque Biography https://www.cliffsnotes.com/literature/a/all-quiet-on-the-western-front/erich-maria-remarque-biography; https://www.youtube.com/watch?v=fSVt-1uKejg;

[5] Tomasz Mann, Listy 1889-1936, wydała Eryka Mann, przełożyła Wanda Jedlicka, Czytelnik 1966, s. 469. Mann podróżował wówczas z Zurychu, my z Montreux.

[6] : „Nouvelles littéraires” 25 października 1930 r. Cyt za : Modris Eksteins, Święto wiosny. Wielka wojna i narodziny nowego wieku, przeł. Krystyna Rabińska, PiW, Warszawa 1996, s. 309

[7]  Modris Eksteins, Święto wiosny…, s. 309-310

[8] Erich Maria Remarque, Na zachodzie bez zmian, z upoważnienia autora przełożył Stefan Napierski, Wydawnictwo „Śląsk” 1956 przy WGH, Stalinogród 1956, wyd. I, Nakład 50 169 egz. (Wznowienie tłumaczenia z 1930 r., posłowie Wilhelm Szewczyk), s. 5




Wycinanki (98)

WOJCIECH WRZOSEK

Wycinanki (98)[1]


Do tekstu Wycinanek(37) wybrałem niektóre symptomatyczne cechy tzw. socjalizmu sformułowane przez Leszka Kołakowskiego. Wiele z nich moim zdaniem pasuje jak ulał do opisu świata RP zwłaszcza w latach 2016–2022.
Zainspirowany zbiorem sentencji satyrycznych Kołakowskiego, jak nazywam ten sprzed lat pamflet autora Kultury i fetyszy, formułuję moje principia Dobrej Zmiany[2].
Konstytucja Dobrej Zmiany:


 – Wódz Dobrej Zmiany to Prezes.
– Konstytucja RP to brudnopis Wodza.
– Rechot Prezesa ustanawia, co jakie jest.
– Dobra Zmiana to system, w którym Wódz ma rację, a inni są w błędzie.
– Z dwóch zdań sprzecznych prawdziwe jest to, które głosi Prezes.
– Wódz ma rację, zwłaszcza gdy się myli.
– Wódz wskazuje, co podlega ściganiu przez prawo, a co sam umarza.
– Prezes decyduje, kogo obdarza łaską, a kogo nie ułaskawia.
– Dobra Zmiana to dworacy, klientela i służalcy Prezesa.
– Prezes to dla ciemnoty mąż stanu.
– Prezes jest odpowiedzialny, bo sam się zwalnia od odpowiedzialności.
– Kapitał aksjologiczny Dobrej Zmiany to frustracje Prezesa.
– Majątek Skarbu Państwa to karta debetowa Wodza.
– Grzechem pierworodnym Dobrej Zmiany jest Winatuska.
– Opozycja knuje, Wódz wieszczy.
***


– Kościół polski kolaboruje z Dobrą Zmianą w duchu ancien régime’u.
Aksjologia Dobrej Zmiany to świat bez Purgatorium (sprzed wynalezienia Czyśćca, czarno-biały)[3].
– Dobra wiara i pobożne życzenia to podstawa Dobrej Zmiany.
– Zapleczem ideowym Dobrej Zmiany jest popkatolicyzm[4].
– Natura i prawo naturalne pochodzi od Stwórcy. W Jego imieniu określa je Dobra Zmiana, a Kościół rozgłasza wśród parafian.
– Dobra Zmiana ustanawia prawa, powołując się na wyznania wiary. Te zaś wygłasza kaznodzieja.
– Państwo Dobrej Zmiany jest świeckie, bo kieruje się światłem kościelnych świec.
– Dobra Zmiana korzysta ze światła wiary o tyle, o ile utrwala jej panowanie.
– Nomenklatura Dobrej Zmiany nie podlega prawu ani sprawiedliwości.
Hipokryzja i interesowny relatywizm to figury mentalności Dobrej Zmiany.
Dobra Zmiana to chaos zbożnych intencji. Opozycja wobec niej to bezbożne zło.
– Propagandowy katechizm to horyzont intelektualny Dobrej Zmiany.


***
– Dobra Zmiana to alibi dla partyjnego rewanżu i prywatnej zemsty.
– Prawo i sprawiedliwość w czasach Dobrej Zmiany służą utrzymaniu władzy.


– Majątek narodowy, spółki Skarbu Państwa, stanowiska państwowe to kapitał nomenklatury Dobrej Zmiany.
– Państwo to dojna krowa Dobrej Zmiany.
– Majątek państwa to fundusz wyborczy partii rządzącej.
– Państwo to platforma propagandowa Dobrej Zmiany.
– Kościół to ambona Dobrej Zmiany.
Dobra Zmiana to zmiany na dobro Dobrej Zmiany.
Dobra Zmiana to dobra wiara i pobożne życzenia
Dobra Zmiana to rządy el hombre masa[5].
Rządy Dobrej Zmiany to rządy bezmyślnej mniejszości.
***


– Dobra Zmiana to system, w którym lepszy partyjny ciemniak niż bezpartyjny fachowiec.
Dobra Zmiana to system, w którym niewykształcony prawy i sprawiedliwy jest lepszy niż wykształcony, sprawiedliwy i prawy.
– Dobra Zmiana to system, w którym partyjny magister wie lepiej, co to prawo i sprawiedliwość, niż gremia bezpartyjnej profesury.
– Każde prawo i każda sprawiedliwość polskiego magistra są lepsze od prawa i sprawiedliwości zagranicznych instytucji prawniczych i agend wymiaru sprawiedliwości.
– Jeśli przestępstwo popełnia ktoś z funkcjonariuszy dobrej zmiany, to znaczy, że to nie on lub to nie jest przestępstwo.
– To Unia jest winna, że Dobra Zmiana nie wie, co to praworządność.
– Obcy rozwijają Unię Europejską, zmawiając się przeciwko Wodzowi.
***
Dobra Zmiana nie ustala przyczyn katastrofy, lecz kultywuje zamach.
– Wiara w zamach jest ważniejsza niż wiedza o katastrofie.
– Dobra Zmiana wie, jaka ekshumacja potwierdza racje Wodza, a jaka nie powinna być przeprowadzona.
– Dobra Zmiana wie, że śmierć męczeńska jest lepsza od godnej.
– Spotkania gremiów unijnych to jawne bądź milczące zmowy przeciwko Dobrej Zmianie.
– Obiad to zmowa niecnych sił, obiadki już nie.
– Nasz prąd jest czystszy, bo pędzony jest na dobru narodowym.
– Narodowe jest drogie, bo nasze.
– Węgiel jest lepszy, bo jest nasz, choć z Rosji
– Gaz jest gorszy, bo nie jest z węgla, choć jest z Rosji.
– Każda prawda partii jest lepsza od prawdy opozycji.


– Tylko Wódz i Pegasus wiedzą, co knuje opozycja.
***
– Lepszy polski składak zachodni niż z Polski zachodni składak.
– Elektryk Dobrej Zmiany to meleks z nawigacją.
– Defraudacja w szeregach Dobrej Zmiany to akt dobrej wiary i zbożnych intencji.
– Gdy funkcjonariusz Kościoła popełnia przestępstwo, to nie grzeszy.
– „Co łaska…” w polskim Kościele to legalny lewy dochód.
– Dla Dobrej Zmiany wiedza o religii to pozorowana wiara.
– Dla Dobrej Zmiany protestant to heretyk.
– Dla Dobrej Zmiany feminizm to zboczenie.
– Dobra Zmiana to system, w którym partyjny nominat jest ekspertem.
– Dobra Zmiana nie zatrudnia fachowców, lecz swoich.
 – Edukacja w czasach Dobrej Zmiany to indoktrynacja.
– Dobrozmianowy ciemniak nie oświeci ani nauki, ani edukacji.
– Dobra Zmiana to system, w którym nauczyciel zarabia dwa razy mniej niż żołnierz.

[1] Dobra Zmiana to restauracja ustroju autorytarnego praktykowanego w czasach PRL (zwłaszcza 1956–1970) w czasach drugiej i na początku trzeciej dekady XXI w. Okres PRL w dziejach Rzeczypospolitej nazywam ancien régime’em per analogiam do klasycznego znaczenia tego terminu.

[2] L. Kołakowski, Czym jest socjalizm, w: Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone z lat 1955–1968, przedmowa, wybór, oprac. Z. Mentzel, Warszawa 1989, t. 2, s. 111–113.

[3] J. Le Goff, Narodziny czyśćca, tłum. K. Kocjan, posłowie Z. Mikołejko, Warszawa 1997 (oryg. La naissance du purgatoire, Paris 1981); A. Guriewicz, Kultura i społeczeństwo średniowiecznej Europy. Exempla XIII wieku, tłum. Z. Dobrzyniecki, Warszawa 1997, rozdz. V „Narodziny Czyśćca”, s. 113–125 (oryg. Культура и общество средневековой Европы глазами современников. Exempla, XIII в., Москва 1989, с. 131–146).

[4] W moim użyciu termin ten oznacza „ludowy”, popularny zestaw przeświadczeń na temat zasad wiary katolickiej, ujawniający się w folklorze i obyczajach masowych…

[5] Kategoria spopularyzowana przez José Ortegę y Gasseta: człowiek masowy, pospolity…, szczegóły zob. Wycinanki 80 i 81.