WOJCIECH WRZOSEK
Wycinanki (197)
Bachtin pod maską
Jeszcze w zeszycie pierwszym z serii Bachtin pod maską (tu u góry z lewej) znajdujemy na stronie tytułowej adnotacje: Bachtin pod maską. Maska pierwsza. W.N. Wołoszyłow, Freudyzm[1]. Tu wskazane jest „podwójne autorstwo”. Wskazanie: kto jest maską, a kto kryje się pod nią.
Tytuł serii Bachtin pod maską znajduje takie oto przewrotne uzasadnienie (bodaj redaktora serii, I. Pieszkowa)[2]:
„Michaił Bachtin wykonał fenomenalny kulturologiczny eksperyment (jeśli eksperymentem można nazwać całe życie i twórczość). Eksperyment porównywalny z szekspirowską mistyfikacją: paradoksalną interakcją autora i bohatera, niepodobną do tego czego zgłębianiu – zasadniczo w literaturze pięknej (o czym chciał nas przekonać w przez siebie autoryzowanych pracach) – Bachtin poświęcił tyle energii twórczej. W klasycznym humanistycznym tekstotwórstwie (текстотворчестве) autor ustanawia przedmiot mowy (nie monologiczną rzecz, lecz dialogiczny żywy obiekt).
W literaturze pięknej to bohater.
I oto rok po roku ukazują się trzy książki, o objętości około 200 stron każda. Błyskotliwie formułują swój przedmiot, wywierając istotny wpływ na co najmniej trzy suwerenne dyscypliny humanistyczne (psychologię, literaturoznawstwo, językoznawstwo – i to tylko na pierwszy rzut oka te trzy tylko!) i dopiero po 30-40 latach teksty zradzają swojego autora, który jawi się z taką oczywistością i wyrazistością, z jaką autor sam wyjawia nam swój przedmiot badań. M. M. Bachtin został autorem (ostatecznie już po śmierci, boć za życia nigdy nie zająknął się o swoim autorstwie, choć, przyznajmy, niekiedy też nie zaprzeczał) co najmniej trzech dużych, od dawna znanych światu naukowemu prac. Toć to klasyczny, dokonany na oczach wszystkich, bez jakiejkolwiek szekspirowskiej teatralności zabieg! Odrodzenie autora poprzez tekst. Humanistyka nieeuklidesowa lub czwarty wymiar.
A jeśli Bachtin świadomie spowolnił recepcję tych tekstów? Wysłał przyszłości niezaklejony list? Może nadszedł czas, aby przeczytać posłanie? – kończy redaktor serii”[3].
W roku 2000 inicjatorzy serii, –bachtinowcy, jak ich nazywano, wydali duży tom podsumowujący swoje wieloletnie kwerendy i mozoły redaktorskie wraz z niespodzianką – analizą tekstologiczną, jak ją nazywali:
„Po raz pierwszy, w jednym tomie (powyżej, z prawej, „w granacie” – przyp. W.W.) zebrane zostały wszystkie aktualnie znane prace M. M. Bachtina, pierwotnie opublikowane pod nazwiskami jego przyjaciół. Wydawnictwo wieńczy tym tomem serię publikacji „Bachtin pod maską”, która wywołała w ciągu lat dziewięćdziesiątych burzliwe polemiki, zarówno w Rosji, jak i zagranicą, w związku z problemem autorstwa „spornych tekstów”. Analiza tekstologiczna zaprezentowana w tej książce praktycznie rozstrzyga ten problem”[4] .
W tekście p.t. zwieńczenie dzieła (И. В. Пешков, «делу»- венец, или еще раз об авторстве М. Бахтина в «спорных текстах», ibidem, s. 602-634) Pieszkow podtrzymuje tezę o autorstwie Bachtina tych spornych prac, dodatkowo jednak potwierdza status hipotezy roboczej dla swej metody tekstologicznej. Metoda jaką przyjęto – zdaniem rosyjskiego badacza –wymaga zweryfikowania przez niezależnego badacza na innym materiale, zwłaszcza na mniej obszernych tekstach.
[1] Бахтин под маской. Маска первая. В.Н. Волошинов, Фрейдизм. Комментарии В. Махлина, Лабиринт M., 1993 г.; Ulicka D., Kto jest autorem? Kim jest autor? Prace filologiczne. Ser. Literaturoznawcza, Tom LVII, Warszawa 2009, s. 15-30.
[2] Серия книг Бахтин под маской выходит под общей редакцией И.Пешкова. «Лабиринт», 103 045, Москва, Последний пер., д. 23, строение 3, 2 этаж; тел. 207-19-22.
При издательстве по рабочим дням с 15 до 18 открыт салон «Розовая гостиная», где вас ждут «Бахтин под маской», журнал «Апокриф» и др. элитарная литература. Zwraca uwagę „chałupniczy” status wydawnictwa, które z pasji i zaangażowania, ale i zapewne kompetencji zawdzięczamy to zbożne dzieło publikowanie Bachtina.
Wydawcy zamieszczają na stronie notkę: Przy wydawnictwie w dni robocze od 15 do 18 czynny jest salon „różowy gościnny”, gdzie czeka na was „Bachtin pod maską”, pismo Apokryf i pozostała elitarna literatura.
[3] Ibidem, (ВОЛОШИНОВ В. Н. (М. М. Бахтин). ФРЕЙДИЗМ. Комментарии В. Махлина. «Лабиринт», 1993 г. Серия книг «Бахтин под маской» выходит под общей редакцией И. Пешкова.
Художник И. Смирнова. Редактор Г. Шелогурова, s. 2
Михаил Михайлович Бахтин поставил феноменальный культурологический эксперимент (если можно назвать экспериментом всю жизнь и творчество), сравнимый с шекспировской мистификацией: парадоксальное взаимодействие а в т о р а и г е р о я , совсем не похожее на то, изучению которого главным образом в художественной литературе (как он хотел насубедить своими подписанными трудами) Бахтин отдал столько энергии. Вклассическом гуманитарном текстотворчестве автор изобретает предметречи (не монологическую вещь, а диалогически живой предмет), в художественной литературе это — герой.
А тут год за годом выходят три книги, объемом примерно 200 страниц каждая. Они блестяще открывают свойпредмет, оказывая серьезнейшее влияние сразу минимум на три самостоятельные гуманитарные дисциплины (психологию, литературоведение, языкознание — это то, что на поверхности!) и только лет через 35—40 т е кс т ы рождают читателям своего а в т о р а , который проявляется с такойже чистотой и наглядностью, с какой сам автор являет нам предмет своих исследований. М . М . Бахтин с т а л а в т о р о м (окончательно уже послесмерти, ведь при жизни он никогда не заявлял о своем авторстве, хотя никогда и не отказывался) по меньшей мере трех больших, давно известных в научном мире работ. Чистый, на глазах у всех, без всякой шекспировской бутафории фокус! Возрождение текстом автора! Неэвклидова гуманитарияили четвертое измерение. А если Бахтин сознательно замедлил и видоизменил действие этих текстов?.. Отправил незапечатанное письмо в будущее? Так, может быть, пора прочитать послания?)
[4] М.М.Бахтин (nод маской). Фрейдизм. Формальный метод в литературоведении. Марксизми философия языка. Статьи, МОСКВА ЛАБИРИНТ 2000, s. 3 (Вnервые в одной книге собраны все известные на сегодняшний день работы М.М.Бахтина, оnубликованные nервоначально nод фамилиями
его друзей. Издательство завершает этим томом серию nубликаций <<Бахтин nод маскоЙ>>, вызывавшую в течении 1990-х годов бурную nолемику, как в России, так и за рубежом, в связи с nроблемой авторства <<сnорных текстов>>. Текстологический анализ, nредложенный в данной книге, nрактически снимает эту nроблему.
