Ludowa historia Polski – parergony, międzyprzestrzenie, perspektywy odkrywane
Portal ohistorie.eu zaprasza na relację wideo ze spotkania on-line z Przemysławem Wielgoszem, dziennikarzem, publicystą, redaktorem naczelnym polskiej edycji „Le Monde diplomatique”, inicjatorem projektu „Ludowa Historia Polski”, organizowane w ramach cyklu otwartych debat i seminariów humanistycznych.
Spotkanie odbyło się: 22 stycznia 2021 r, godz. 16:00.
Rozmowę poprowadziła dr hab. Ewa Solska (UMCS, ohistorie.eu)
Historia ludowa jako nowa
orientacja w naukach humanistycznych i wieloaspektowe zjawisko w przestrzeni public history stanowi przesłankę pierwszego
z cyklu naszych spotkań poświęconych tematyce dość rozlegle już eksplorowanej. Przy
czym punktem wyjścia jest tu nowa seria warszawskiego Wydawnictwa RM
realizowana w ramach projektu „Ludowa Historia Polski”, który będzie przedmiotem
rozmowy z Przemysławem Wielgoszem – redaktorem merytorycznym serii. Otwiera ją książka Michała Rauszera Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich;
kolejnym tomem jest opracowanie Śladami Szeli czyli diabły polskie Piotra
Korczyńskiego.
Z noty wydawniczej:
„W
ostatnich latach coraz częściej badacze społeczni skupiają się na doświadczeniu
grup wcześniej nieobecnych w dominujących narracjach historycznych w Polsce.
Powstają studia nad pańszczyzną, poddaństwem i oporem wobec tych reżimów
podporządkowania, tematem analiz staje się chłopskość, zarówno jako
doświadczenie, forma tożsamości, temat literacki jak i przedmiot pamięci. Seria
Ludowa Historia Polski tworzy przestrzeń, w której autorzy dążą do odzyskania i
oddania sprawiedliwości podmiotowości swoich bohaterów w formule zbliżonej do
reportażu historycznego”.
Taka formuła wszakże zbliża nas do przestrzeni konsilienckiej, gdzie spotykamy dyskursy zaangażowane w odkrywanie historii pomijanych i odzyskiwanie przemilczanych głosów jej świadków. Wynajdywanie tej przestrzeni to jedno z pilnych społecznych zadań współczesnej humanistyki, zaś historia ludowa stanowi tu specyficzny, a zarazem nieodzowny trop, wart zatem wielostronnego rozpoznawania.
Na
poczet rozmowy z Przemysławem Wielgoszem przedstawiam zarys „mapy zdarzeń” w
obecnej przestrzeni dyskursu Ludowej Historii Polski. Są to konsekwentnie okolice
parergonów, międzyprzestrzeni i odkrywanych perspektyw – bliżej peryferii niż
superwęzłów „sieci” rozmaitych nurtów i zwrotów w polskiej humanistyce. To na
peryferiach wszakże zaczyna się innowacyjny ferment.
Potraktujmy
ten diachroniczny wykaz jako zapowiedź tworzenia otwartego repozytorium, które
powinno być systematycznie dopełniane / uzupełniane w trybie crowdsourcingu (również z kontekstowym rozszerzeniem w
stronę historii ludowej w skali globalnej). Zapraszamy do działania – tytuły książek, projektów wydarzeń prosimy
zamieszczać na naszym facebooku i twitterze w komentarzach pod rozmową z
Przemysławem Wielgoszem oraz przesyłać na naszą skrzynkę mailową: ohistorie@zoho.eu.
Ewa Solska
Od roku 2000 –
Rozruch w dyskursie nowej humanistyki w
Polsce: kurs z metahistory;
przecieranie tropów rewizjonizmu metodologicznego
Inna
nowoczesność. Pytania o
współczesną formułę duchowości (2000), Duch
powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia (2004) i Romantyzm, niedokończony projekt. Eseje (2008) Agaty Bielik-Robson,
Sąsiedzi (2001) Jana Tomasza Grossa,
Barbarzyńska
Europa (2004) Karola Modzelewskiego,
Chłopi i pieniądze na przełomie
średniowiecza i czasów nowożytnych (2008) Piotra Guzowskiego,
Fantomowe ciało
króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą (2011) Jana Sowy,
Prześniona
rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej (2014)
Andrzeja Ledera.
& Zwrot ludowy – rozruch operacjonalizacyjny
w perspektywie mikrohistorycznej
Zarobić na duszne zbawienie. Religijność
chłopów małopolskich od połowy XVI do
końca XVIII wieku (2001);
Upodobanie. Małżeństwo i związki
nieformalne na wsi polskiej XVII – XVIII wieku (2012) Tomasza Wiślicza
Od 2011 – formacyjne zdarzenia w sferze public humanities
Spektakl
W imię Jakuba S. (2011) Pawła Demirskiego w reżyserii Moniki
Strzępki,
R.U.T.A.
(2011) – projekt muzyczny zespołu zainicjowany przez Macieja Szajkowskiego
(Kapela ze Wsi Warszawa) – pierwszy album:
Gore – pieśni buntu i niedoli XVI
– XX wieku,
2015
Film
dokumentalny Niepamięć w reżyserii Piotr
Brożka,
Halka/Haiti
18°48’05″N 72°23’01″ W – projekt C.T. Jaspera i Joanny Malinowskiej na Biennale
Sztuki w Wenecji (Pawilon Polski),
Pomnik chłopa Daniela
Rycharskiego,
Mit Galicji – wystawa w
Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie.
& Tropy literackie
Guguły (2014) Violetty Grzegorzewskiej,
Skoruń (2015) Macieja Płazy,
Podkrzywdzie (2015) Andrzeja
Muszyńskiego,
Galicyjanie (2016) Stanisława
A. Nowaka.
Od
2016 – wielopoziomowe / wielokontekstowe ruszenie w dyskursie historii ludowej
w Polsce
Polskie wydanie Ludowej
Historii Stanów Zjednoczonych. Od roku 1492 do dziś Howarda Zinna (1980),
Wykluczeni Artura
Domosławskiego – rozszerzenie rozprawy
Zinna o historie ludzi globalnego Południa,
Kobiety z marmuru. Robotnice w Polsce w
latach 1945-60
Natalii Jarskiej,
Bieżeństwo 1915 – zapomniani uchodźcy
Anety Prymaki-Oniszk
(rok wcześniej wychodzi w języku polskim księga-album Doroteusza Fionika Bieżeństwo. Droga i powroty. 1915-1922),
Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i
plebejskie doświadczenie polityczne Wiktora Marca,
Chory człowiek jest wtedy, jak coś go
boli. Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi polskiej po 1945
roku Eweliny Szpak,
Odzyskać pracę /
Ludowa historia Polski, „Czas kultury” 3/2016
2017
Chłopskość „Teksty Drugie” 6/2017,
„Ludowa
historia Polski – odzyskiwanie głosu”, debata w Centrum Sztuki Współczesnej na
Zamku Ujazdowskim w Warszawie
Seminaria
„Ludowa historia Polski” w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku – trzy odsłony
Spektakl
Klątwa Oliviera Frljića
Nie hańbi Olgi Gietkiewicz –
reportaż z polskiego rynku pracy po przełomie 1989
2018
Służące do wszystkiego Joanny
Kuciel-Frydryszak,
Anioł w domu, mrówka w fabryce Alicji
Urbanik-Kopeć,
Przemilczane: seksualna praca przymusowa w
czasie II wojny światowej Joanny Ostrowskiej
Urobieni. Reportaże o pracy Marka Szymaniaka
Polskie
wydania
– Rewolucja kulturalna. Historia narodu 1962-1976
Franka Diköttera
– Chiny w dziesięciu słowach Yu Hua
Ludowa Historia Francji Gérarda Noiriela [w] „Le Monde diplomatique”
– edycja polska 8/2018
XVIII Kongres Obywatelski, sesja: „Zrozumieć i
docenić polską chłopskość”
2018 – 2020 trzy sezony projektu „Ludowa Historia Polski”
zainicjowanego przez Przemysława Wielgosza („Le Monde diplomatique” – edycja
polska) z udziałem Strefy WolnoSłowej i Teatru Powszechnego. Projekt w kontynuacji
2019
Aleja Włókniarek Marty Madejskiej,
Baśń o wężowym sercu albo słowo wtóre o
Jakóbie Szeli
Radka Raka,
Śląsk zbuntowany Dariusza Zalegi
Homo movens. Mobilność chłopów w regionie
krakowskim XVI – XVIII wieku Mateusza Wyżgi.
Początek
strukturyzacji nowego nurtu badań w polskiej humanistyce
29 listopada 2019 konferencja „Jak i po co pisać
dzieje tych, którym odmówiono przeszłości. Idee, strategie, praktyki badawcze”.
Organizatorzy:
Instytut Badań Literackich PAN, Le Monde Diplomatique – edycja polska, Strefa
WolnoSłowa.
2020
Cięcia. Mówiona historia transformacji Aleksandry Leyk i
Joanny Wawrzyniak,
Początek
serii „Ludowa Historia Polski” Wydawnictwa RM, pod redakcją merytoryczną
Przemysława Wielgosza:
– Bękarty pańszczyzny. Historia buntów
chłopskich Michała Rauszera,
– Śladami Szeli czyli diabłu polskie
Piotra Korczyńskiego,
„Wszyscy
jesteśmy ze wsi” – podcast o kulturze i
historii Wsi Stowarzyszenia Folkowisko
Ludowa
Historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania Adama Leszczyńskiego
Zapowiedzi książkowe na pierwszą połowę
roku 2021
Chamstwo. Ludowa Historia Polski Kacpra
Pobłockiego (w serii Wydawnictwa RM),
Siła podporządkowanych. Antropologia
chłopskiego oporu czasów pańszczyzny XVI – XIX wieku Michała Rauszera (rozprawa
naukowa)
Przypominam
o Radiowym Centrum Kultury Ludowej w Polskim Radiu, działającym od 1994 roku,
zwłaszcza o cyklicznej audycji „Źródła – magazyn kultury ludowej w radiowej
„Dwójce”, cyklu płytowym „Muzyka Źródeł” i Festiwalu Folkowym Polskiego Radia
„Nowa Tradycja” (organizowanym przez RCKL od 1998 r.)
Polecam
lekturę:
There There (Nigdzie indziej) Tommy’ego Orange’a,
Kolej podziemna. Czarna krew Ameryki Colstona
Whiteheada,
Zbieranie kości Jesmyn Ward,
27 śmierci Toby’ego Obeda Joanny Gierak-Onoszko,
Czarownice. Niezwyciężona siła kobiet Mony Chollet,
Nurt
slave narrative (w tym: Wyznania Nata Turnera Williama
Styrona)